Odpowiedzialność odszkodowawcza państw członkowskich i skarga o odszkodowanie przeciwko UE (art. 268 w zw. z art. 340 akapit 2 TFUE)

 

Zadania kontrolne Unit 8

Praca domowa - kazus 1 skarga Komisji

 

Fragmenty z podręcznika:

Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa: s. 315-416

Skarga o odszkodowanie przeciwko UE: s. 371-377

 

Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa: s. 356-362

Skarga o odszkodowanie przeciwko UE: s. 455-462

 

Przepisy Traktatów:

TUE - art. 4 ust.3, art. 19 ust. 1 zd. 2

TFUE - 340

 

Orzeczenia:

Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa członkowskiego

C-6/90 i C-9/90 Francovich

C-46/93 i 48/93 Brasserie du Pêcheur

C-224/01 Gerhard Köbler

Odpowiedzialność odszkodowawcza UE

 

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego UE za naruszenie prawa unijnego:

  • naruszona norma prawna ma na celu przyznanie praw jednostkom,
  • naruszenie jest wystarczająco istotne oraz
  • istnieje bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy między naruszeniem zobowiązania ciążącego na instytucji (organie krajowym) oraz szkodą poniesioną przez poszkodowane jednostki

 

Testem przesądzającym o uznaniu naruszenia prawa UE za wystarczająco poważne (istotne) jest ustalenie, czy dane państwo członkowskie rażąco i poważnie przekroczyło margines swobody decyzyjnej, z której korzysta. Czynniki, które właściwy sąd mógłby wziąć pod uwagę (Breasserie du Pecheur pkt 56-57)

  • jasność i precyzyjność naruszonej normy,
  • wielkość marginesu swobody danej organom krajowym,
  • zamierzony lub mimowolny charakter naruszenia i wywołanej szkody,
  • usprawiedliwiony lub nieusprawiedliwiony charakter popełnionego błędu co do prawa,
  • ewentualne przyczynienie się instytucji UE,
  • w każdym wypadku naruszenie prawa UE jest wystarczająco poważne, jeżeli jest kontynuowane mimo wyroku stwierdzającego to naruszenie lub ustalonego orzecznictwa Trybunału w danej kwestii, z którego jasno wynika, że dane zachowanie stanowi takie naruszenie.

 

W sprawie Köbler TS uznał, iż w celu określenia, czy naruszenie prawa jest wystarczająco istotne, właściwy sąd krajowy, uwzględniając szczególny charakter władzy sądowniczej, winien jest zdecydować, czy sędzia naruszył prawo w sposób wyraźny/oczywisty (m. in. oprócz przykładów wskazanych w orzeczeniu Brasserie pojawiło się niedopełnienie przez dany sąd obowiązku skierowania pytania prejudycjalnego).

 

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej UE

Artykuł 340 TFUE - odpowiedzialność odszkodowawcza UE

Odpowiedzialność umowna Unii podlega prawu właściwemu dla danej umowy.

W dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Unia powinna naprawić, zgodnie z zasadami ogólnymi, wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.

Na zasadzie odstępstwa od akapitu drugiego, Europejski Bank Centralny jest zobowiązany do naprawienia, zgodnie z ogólnymi zasadami wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkód wyrządzonych przez Bank lub jego pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.

Odpowiedzialność osobistą pracowników wobec Unii określają przepisy ich regulaminu pracowniczego lub mających zastosowanie warunków zatrudnienia.

Artykuł 268 TFUE - właściwość TSUE

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w sporach dotyczących odszkodowań określonych w artykule 340 akapity drugi i trzeci.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wyrok Trybunału z dnia 4 lipca 2000 r. w sprawie C-352/98 P Bergaderm p. Komisji 

Trybunał powtórzył tezę sformułowaną w orzeczeniu Brasserie du Pêcheur, że zasady na jakich państwo ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną jednostce przez naruszenie prawa unijnego nie mogą, w braku szczególnego uzasadnienia, różnić się od tych, które rządzą odpowiedzialnością Unii w podobnych okolicznościach. Ochrona praw, które jednostki wywodzą z prawa unijnego, nie może być zróżnicowana w zależności od tego, czy za powstanie szkody odpowiedzialny jest organ krajowy czy instytucja unijna.

Trybunał orzekł, że prawo do odszkodowania na podstawie prawa UE uzależnione jest od spełnienia jednocześnie trzech przesłanek, a mianowicie:

  • naruszona norma prawna ma na celu przyznanie praw jednostkom,
  • naruszenie jest wystarczająco istotne oraz
  • istnieje bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy między naruszeniem zobowiązania ciążącego na instytucji (organie krajowym) oraz szkodą poniesioną przez poszkodowane jednostki

 

Co do drugiej przesłanki Trybunał orzekł, że decydującym kryterium przy określaniu, czy doszło do wystarczająco istotnego naruszenia prawa UE, jest kryterium oczywistego i poważnego przekroczenia przez instytucję unijną (organ krajowy) granic swobodnego uznania.

Jeśli instytucji (organowi krajowemu) przysługuje jedynie znacznie ograniczony lub nie przysługuje żaden zakres swobodnego uznania, jakiekolwiek naruszenie prawa unijnego wystarczy, aby stwierdzić istnienie wystarczająco istotnego naruszenia. Zatem decydującym kryterium dla stwierdzenia istnienia takiego naruszenia jest zakres swobodnego uznania, jaki przysługuje danej instytucji (organowi krajowemu). Ogólny lub indywidualny charakter aktu prawnego przyjętego przez instytucje unijne nie stanowi decydującego kryterium dla stwierdzenia marginesu uznania przysługującego danej instytucji.

 

Wyrok TS C-198/03  CEVA Santé Animale (pkt 61-71)

Przy ustalaniu, czy naruszenie prawa jest "wystarczająco istotne" należy przede wszystkim uwzględnić przysługujący instytucji zakres swobodnego uznania.

1) naruszona norma prawna musi przyznawać jednostce prawa;
2) naruszenie musi być wystarczająco istotne:
  a) jeżeli instytucja dysponowała szerokim marginesem uznania, konieczne jest wykazanie, że instytucja unijna rażąco i poważnie przekroczyła granice przysługującej jej swobody decyzyjnej,
  b) jeżeli instytucja dysponowała znacznie ograniczoną swobodą uznania bądź nie ma takiej swobody, zwykłe naruszenie prawa unijnego może być wystarczające dla stwierdzenia wystąpienia wystarczająco istotnego  naruszenia;

3) musi istnieć bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem a szkodą.