Jurysdykcja sądów unijnych. Pytania prejudycjalne
(art. 267 TFUE)

 

Zadania kontrolne Unit 5

Praca domowa - kazus (autonomia proceduralna i pytania prejudycjalne)

 

Fragmenty z podręcznika:

Trybunał Sprawiedliwości UE: s. 216

Jurysdykcja TSUE: s. 341-348

Odesłanie prejudycjalne: s. 384-397

 

Trybunał Sprawiedliwości UE: s. 197 -209

Jurysdykcja TSUE: s. 415-417

Odesłanie prejudycjalne: s. 463 - 480

 

Orzeczenia TSUE

283/81 C.I.L.F.I.T.

314/85 Foto-Frost

C-558/18 i 563/18 Miasto Łowicz (pytania prejudycjalne polskich sędziów)

 

 

Przepisy Traktatów:

TUE - art. 19

TFUE - art. 251-256, art. 267

 

Jurysdykcja TSUE

Jurysdykcja sporna

1. Skargi przeciwko państwom członkowskim o naruszenie zobowiązań wynikających z Traktatów (art. 258-260 TFUE)
2. Skarga na nieważność aktów instytucji UE (art. 263 TFUE).
3. Skarga na bezczynność instytucji UE (art. 265 TFUE)
4. Skarga o odszkodowanie przeciwko instytucjom UE (art. 268 w zw. z art. 340 akapit 2 TFUE).

 

Jurysdykcja niesporna

1. Pytania prejudycjalne (art. 267 TFUE)
2. Opinie w sprawie zgodności umów międzynarodowych z Traktatami (art. 218 ust. 11 TFUE)

 

Właściwość TS i Sądu

Trybunał Sprawiedliwości (TS)

1. Pytania prejudycjalne (art. 267 TFUE)
2. Skargi wniesione przez Komisję albo państwa członkowskie przeciwko państwom członkowskim o naruszenie zobowiązań wynikających z Traktatów (art. 258-260 TFUE)
3. Skargi na nieważność lub bezczynność wniesione przez państwa członkowskie przeciwko Radzie, PE lub obu tym instytucjom wspólnie [poza 3 wyjątkami wskazanymi w art. 51 Statutu TS - tj. aktów Rady dotyczących pomocy państwa, dumpingu i aktów wykonawczych Rady określonych w art. 291 ust. 2 TFUE] (art. 263 i 265 TFUE),
4. Skargi na nieważność i bezczynność wniesione przez instytucje UE przeciwko instytucjom UE (art. 263 i 265 TFUE),
5. Opinie w sprawie zgodności umów międzynarodowych z Traktatami (art. 218 ust. 11 TFUE)
6. Spory między państwami członkowskimi związane z przedmiotem Traktatów przedkładane na mocy kompromisu (art. 273 TFUE).
7. Odwołania od orzeczeń Sądu (ograniczone do kwestii prawnych).

 

Sąd (dawniej Sąd I Instancji)

1. Skargi na nieważność lub bezczynność wniesione przez podmioty indywidualne przeciwko instytucjom UE (art. 263 i 265 TFUE)
2. Skargi na nieważność lub bezczynność wniesione przez państwa członkowskie przeciwko Komisji [poza wyjątkiem wskazanym w art. 51 Statutu TS - tj. akt lub zaniechanie Komisji dotyczące wzmocnionej współpracy] i EBC (art. 263 i 265 TFUE)
3. Skarga o odszkodowanie wniesiona przez podmioty indywidualne przeciwko instytucjom UE (art. 268 w związku z art. 340 akapit 2 TFUE)
4. Spory na mocy klauzuli arbitrażowej umieszczonej w umowie prawa publicznego lub prywatnego, zawartej przez Unię lub w jej imieniu (art. 272 TFUE).

 

Artykuł 267 TFUE (pytania prejudycjalne)

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:

a) o wykładni Traktatów;

b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii;

W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.

W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.

Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie.

 

Pojęcie sądu z art. 267 TFUE nie zawsze odpowiada pojęciu sądu w prawie krajowym. O tym czy sąd spełnia warunki do wystąpienia z pytaniem prawnym decyduje prawo UE:

• organ wykonujący funkcje orzecznicze
• funkcjonujący w sposób stały
• niezależny
• orzekający na podstawie prawa
• działający na podstawie ustawy
• rozstrzygający spory między stronami
• którego orzecznictwo jest obowiązkowe

 

 

Pytania prejudycjalne sądów polskich

Pytania prejudycjalne wniesione przez polskie sądy administracyjne (aktualne)

Pytania prejudycjalne polskich sądów powszechnych (wybrane)

Pytania prejudycjalne Sądu Najwyższego w sprawie wieku emerytalnego sędziów.

Pytanie prejudycjalne Trybunału Konstytucyjnego

Zalecenia dla sądów krajowych, dotyczące składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (2019).

Wyrok TS w sprawie Forposta (Krajowa Izba Odwoławcza) - dotychczas 6 pytań skierowanych do TSUE przez KIO

Wyrok TS w sprawie Romana Giertycha (Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Warszawie)

 

Przepisy traktatów i Statutu TS

Artykuł 19 TUE (Kompetencje TSUE)

1. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej obejmuje Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i sądy wyspecjalizowane. Zapewnia on poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów.

Państwa Członkowskie ustanawiają środki niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii.

2. W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi jeden sędzia z każdego Państwa Członkowskiego. Trybunał Sprawiedliwości jest wspomagany przez rzeczników generalnych.

W skład Sądu wchodzi co najmniej jeden sędzia z każdego Państwa Członkowskiego.

Uwaga! Reforma Sądu

Sędziowie i rzecznicy generalni Trybunału Sprawiedliwości oraz sędziowie Sądu są wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności, spełniających warunki określone w artykułach 253 i 254 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Są oni mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat. Ustępujący sędziowie i rzecznicy generalni mogą być ponownie mianowani.

3. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzeka zgodnie z Traktatami:

a) w zakresie skarg wniesionych przez Państwa Członkowskie, instytucje lub osoby fizyczne lub prawne;

b) w trybie prejudycjalnym, na wniosek sądów Państw Członkowskich, w sprawie wykładni prawa Unii lub ważności aktów przyjętych przez instytucje;

c) w innych sprawach przewidzianych w Traktatach.

 

Artykuł 252 TFUE (Rzecznicy Generalni)

Trybunał Sprawiedliwości jest wspomagany przez 8 rzeczników generalnych (11 na podstawie Decyzji Rady 2013/336/UE). Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości tego zażąda, Rada, stanowiąc jednomyślnie, może zwiększyć liczbę rzeczników generalnych.

Zadaniem rzecznika generalnego jest publiczne przedstawianie, przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności, uzasadnionych opinii w sprawach, które zgodnie ze Statutem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wymagają jego zaangażowania.

 

Artykuł 253 TFUE (Skład TS)

Sędziowie i rzecznicy generalni Trybunału Sprawiedliwości są wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mających kwalifikacje wymagane w ich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych lub są prawnikami o uznanej kompetencji. Są oni mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat, po konsultacji z komitetem przewidzianym w artykule 255.

Co trzy lata następuje częściowe odnowienie składu sędziowskiego i składu rzeczników generalnych, na warunkach określonych w Statucie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Sędziowie wybierają spośród siebie na okres trzech lat prezesa Trybunału Sprawiedliwości. Jego mandat jest odnawialny.

Ustępujący sędziowie i rzecznicy generalni mogą być mianowani ponownie.

 

 Artykuł 256 TFUE (Sąd)

1. Sąd jest właściwy do rozpoznawania w skarg określonych w artykułach 263, 265, 268, 270 i 272, z wyjątkiem skarg powierzonych sądowi wyspecjalizowanemu utworzonemu na mocy artykułu 257 i skarg zastrzeżonych na mocy Statutu dla Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Statut może przyznać Sądowi właściwość w innych kategoriach skarg.

Od orzeczeń wydanych przez Sąd na mocy niniejszego ustępu przysługuje, na warunkach i w zakresie określonym przez Statut, prawo odwołania się do Trybunału Sprawiedliwości, ograniczone do kwestii prawnych.

2. Sąd jest właściwy do rozpoznawania skarg wniesionych przeciwko orzeczeniom sądów wyspecjalizowanych.

Orzeczenia wydane przez Sąd na mocy niniejszego ustępu mogą zostać w drodze wyjątku, na warunkach i w zakresie określonym przez Statut, poddane kontroli Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli zachodzi poważne ryzyko naruszenia jedności lub spójności prawa Unii.

3. Sąd jest właściwy do rozpoznawania pytań prejudycjalnych przedkładanych na mocy artykułu 267, w poszczególnych dziedzinach określonych w Statucie.

Jeżeli Sąd uzna, że sprawa wymaga orzeczenia co do zasad, które może mieć wpływ na jedność lub spójność prawa Unii, może on przekazać tę sprawę do rozpoznania Trybunałowi Sprawiedliwości.

Orzeczenia wydane przez Sąd w sprawach pytań prejudycjalnych mogą zostać w drodze wyjątku, na warunkach i w zakresie określonym przez Statut, poddane kontroli Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli zachodzi poważne ryzyko naruszenia jedności lub spójności prawa Unii.

Artykuł 51 Statutu TS (Protokół nr 3 do TUE)

Na zasadzie odstępstwa od zasady określonej w artykule 256 ustęp 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do orzekania w zakresie skarg o których mowa w artykułach 263 i 265 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, które zostały wniesione przez Państwo Członkowskie, kierowanych:

a) przeciwko aktowi lub zaniechaniu Parlamentu Europejskiego lub Rady lub obu tych instytucji stanowiących wspólnie, z wyjątkiem:

- decyzji przyjętych przez Radę na podstawie artykułu 108 ustęp 2 akapit trzeci Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

- aktów Rady przyjętych zgodnie z rozporządzeniem Rady dotyczącym handlowych środków ochronnych w rozumieniu artykułu 207 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

- aktów Rady, poprzez które Rada wykonuje uprawnienia wykonawcze zgodnie z artykułem 291 ustęp 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;

b) przeciwko aktowi lub zaniechaniu Komisji na podstawie artykułu 331 ustęp 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Trybunał jest również właściwy do orzekania w zakresie skarg określonych w tych samych artykułach, wniesionych przez jedną z instytucji Unii przeciwko aktowi lub zaniechaniu Parlamentu Europejskiego, Rady, obu tych instytucji stanowiących wspólnie lub Komisji, jak również w przypadkach skarg jednej z instytucji Unii przeciwko aktowi lub zaniechaniu Europejskiego Banku Centralnego.