Stosunek prawa UE do porządków prawnych państw członkowskich - zasada bezpośredniego stosowania i bezpośredniego skutku -

 

Zadania kontrolne Unit 3

Praca domowa - kazusy

 

Fragmenty z podręcznika:

Relacje pomiędzy prawem UE a prawem państw członkowskich s. 322 - 339

 

Bezpośrednie stosowanie: s. 329-335

Bezpośredni skutek: s. 335; 340-355

 

Orzeczenia TSUE:

26/62 van Gend & Loos

8/81 Ursula Becker p. Finanzamt Münster

C-91/92 Faccini Dori

C-265/03 Igor Simutenkov

C-397/01 Bernhard Pfeiffer

C‑555/07 Kücükdeveci

 

Definicje i opis z EURLex

Bezpośrednie obowiązywanie – normy prawa UE od ich wejścia w życie staja się automatycznie częścią porządku prawnego w państwach członkowskich, obok norm prawa krajowego, bez potrzeby ich inkorporacji lub odrębnej ratyfikacji.

Bezpośrednie stosowanie (direct applicability) – wynika z bezpośredniego obowiązywania i polega na obowiązku bezpośredniego stosowania prawa UE przez sądy i organy administracji (tj. uwzględnienia w swoim rozstrzygnięciu, tam gdzie jest to konieczne, przepisów prawa UE).

Z zasady pierwszeństwa i zasady lojalności wynika obowiązek organów i sądów krajowych do bezpośredniego stosowania prawa unijnego i zapewnienia mu przewagi w przypadku jego kolizji z prawem krajowym (Simmenthal, Fratelli Constanzo)

Bezpośredni skutek (direct effect) – normy prawa UE mogą być samodzielnym źródłem praw i obowiązków dla jednostek. Osoby fizyczne i prawne mają możliwość powoływania się bezpośrednio na przepisy prawa unijnego przed sądami i organami krajowymi oraz mogą wywodzić z nich swoje prawa, które sądy i organy krajowe mają obowiązek chronić,

pod warunkiem, że przepisy te są wystarczająco:

  • Jasne (clear),
  • Precyzyjne (precise),
  • Bezwarunkowe (unconditional)

 

Bezpośrednia skuteczność

  • w relacjach wertykalnych – pomiędzy jednostką (podmiotem prywatnym) a państwem
  • w relacjach horyzontalnych – pomiędzy jednostkami (podmiotami prywatnymi)

 

Warunki bezpośredniej skuteczności dyrektyw

Dyrektywa nie została implementowana (w całości lub w części) albo została implementowana niewłaściwie;

Upłynął już termin implementacji;

Przepis przyznaje uprawnienia jednostkom w stosunku do państwa (w wymiarze wertykalnym);

Przepis jest jasny, precyzyjny i bezwarunkowy;

  • Przepis jest jasny i precyzyjny – na podstawie treści przepisu jest możliwe odczytanie normy, która przyznaje uprawnienia jednostkom.
  • Przepis jest bezwarunkowy - możliwość jego stosowania nie jest uzależniona od dalszych działań ze strony instytucji UE albo organów państw członkowskich. Jeżeli przepisy podlegają wykonaniu przez państwa członkowskie lub instytucje UE, ale nie przyznają tym podmiotom kompetencji do działania na zasadzie uznania (władzy dyskrecjonalnej).

 

Warunki bezpośredniej skuteczności umów międzynarodowych

Jeżeli umowa jest wiążąca dla UE, biorąc pod uwagę jej cel, przedmiot i charakter, jej postanowienia są wystarczająco jasne, precyzyjne, bezwarunkowe, mogą one wywierać skutek bezpośredni.

 

Podsumowanie:

1) przed upływem terminu do implementacji przepisy dyrektywy nie mogą być powoływane wobec państwa. W tym okresie dyrektywa jest skierowana do państwa członkowskiego.
2) państwo członkowskie może swobodnie wykorzystać czas do implementacji, jednakże powinien postępować zgodnie z zasadą lojalności ( Adeneler).
3) po upływie okresu implementacji państwo członkowskie nie może stosować do takiej osoby swojego prawa wewnętrznego (nakładającego obowiązki na jednostki), jeśli nie było ono dostosowane do dyrektywy (Becker)
4) państwo członkowskie nie może również powołać się wobec jednostki na przepis dyrektywy, której nie implementowało, nakładając na jednostkę obowiązki lub sankcje.

 

Materiały dodatkowe:

Przykład nieprawidłowej implementacji przepisów dyrektywy do prawa polskiego - wyrok WSA w Krakowie z dnia 10 lutego 2023 r. I SA/Kr 585/22

C-103/88 Fratelli Constanzo - obowiązki organów administracji publicznej

C-194/94 CIA Security - incydentalny skutek dyrektyw

9/70 Franz Grad - bezpośredni skutek decyzji

34/73 Fratelli Variola - bezpośrednie stosowanie rozporządzeń

C-253/00 Antonio Muñoz - bezpośredni skutek rozporządzeń w sporze pomiędzy podmiotami prywatnymi

C-161/06 Skoma Lux - obowiązek tłumaczenia aktów prawa unijnego na język krajowy

C-212/04 Konstantinos Adeneler - zakaz dokonywania wykładni sprzecznej z dyrektywą przed upływem terminu implementacji