Frans Timmermans i Beata Szydło 24.05.2016   ©Piotr Smolinski

 

Przestrzeganie zasady praworządności w Polsce

 

Kazus 4 - Obywatelstwo

 

Fragmenty z podręcznika

Aksjologia i wartości UE s. 73 - 102

 

Zawieszenie w prawach państwa członkowskiego s. 78-84

Zasady wynikające z art. 2 TUE s. 148-152

Wspólne wartości s. 32-38

Środki tymczasowe 481-485

Wyroki TK: 516-519

 

Orzeczenia na zajęcia:

C-64/16 Associação Sindical dos Juízes Portugueses

C-216/18 PPU LM (Artur Celmer)

C-619/18 Komisja v. Polska (wiek emerytalny sędziów SN)

C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18 A.K i inni (Izba dyscyplinarna i KRS)

 

 

Skargi Komisji przeciwko Polsce:

 

Postanowienia zarządzające środki tymczasowe

 

Pytania Prejudycjalne

 

Skarga na nieważność:

 

Wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

  • 49718 Xeroflor p. Polsce (niewłaściwy skład Trybunału Konstytucyjnego rozpoznającego sprawę) - wyrok z 7 maja 2021 r. POLSKI ANGIELSKI
  • 43447 Reczkowicz p. Polsce (niewłaściwy skład Izby Dyscyplinarnej SN rozpoznającej sprawę) - wyrok z 22 lipca 2021 r. ANGIELSKI
  • 26691/18 i 27367/18 Broda i Bojara p. Polsce (odwołanie prezesów sądów) - wyrok z 29 czerwca 2021 r. FRANCUSKI  OPRACOWANIE POLSKIE
  • 43572/18 Grzęda p. Polsce (ocena pozbawienia prawa do sądu wobec przerwania kadencji członka KRS) wyrok z 15 marca 2022 r.
  • 1469/20 Advance Pharma Sp. z o.o p. Polsce (ocena procedury wyboru sędziów z udziałem neo KRS) wyrok z dnia 3 lutego 2022 r.
  • 49868/19 i 57511/19 Dolińska-Ficek i Ozimek p. Polsce (ocena procedury wyboru sędziów z udziałem neoKRS) wyrok z dnia 8 listopada 2021 r.

 

Inne:

 

 

Art. 7 TUE - Procedura dotycząca przestrzegania zasady praworządności

1. Na uzasadniony wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji Europejskiej, Rada, stanowiąc większością czterech piątych swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2. Przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane Państwo Członkowskie i, stanowiąc zgodnie z tą samą procedurą, może skierować do niego zalecenia.

Rada regularnie bada czy powody dokonania takiego stwierdzenia pozostają aktualne.

2. Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie na wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić, po wezwaniu Państwa Członkowskiego do przedstawienia swoich uwag, poważne i stałe naruszenie przez to Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2.

3. Po dokonaniu stwierdzenia na mocy ustępu 2, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych.

Obowiązki, które ciążą na tym Państwie Członkowskim na mocy Traktatów, pozostają w każdym przypadku wiążące dla tego Państwa.

4. Rada może następnie, stanowiąc większością kwalifikowaną, zdecydować o zmianie lub uchyleniu środków podjętych na podstawie ustępu 3, w przypadku zmiany sytuacji, która doprowadziła do ich ustanowienia.

5. Zasady głosowania, które do celów niniejszego artykułu stosuje się do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady, określone są w artykule 354 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

 

Procedura dotycząca ram na rzecz praworządności wprowadzona w dniu 11 marca 2014 r. – obejmuje trzy etapy (por. rysunek poniżej). Cały proces opiera się na stałym dialogu Komisji z danym państwem członkowskim. O jego wynikach Komisja na bieżąco i dokładnie informuje Parlament Europejski i Radę.

 

1)     Ocena Komisji - Komisja zbiera i analizuje wszystkie istotne informacje i ocenia, czy istnieją wyraźne dowody na istnienie systemowego zagrożenia dla praworządności. Jeżeli na podstawie zebranych informacji Komisja uzna, że istnieje systemowe zagrożenie, rozpoczyna dialog z danym państwem członkowskim, wysyłając do niego odpowiednio uzasadnioną „opinię w sprawie praworządności”. Opinia ta jest ostrzeżeniem dla danego państwa członkowskiego oraz daje mu możliwość udzielenia odpowiedzi

 

2)     Zalecenie Komisji – w drugim etapie, jeżeli kwestia nie została zadowalająco rozstrzygnięta, Komisja może wystosować „zalecenie w sprawie praworządności” skierowane do danego państwa członkowskiego. W takim przypadku Komisja zaleca, aby państwo członkowskie rozwiązało stwierdzone problemy w wyznaczonym terminie i poinformowało ją o działaniach podjętych w tym celu. Zalecenie Komisji jest publikowane.

 

 

3)     Działania podejmowane w następstwie zalecenia Komisji – w trzecim etapie Komisja monitoruje działania podjęte przez dane państwo członkowskie w odpowiedzi na jej zalecenia. W przypadku niepodjęcia zadowalających działań następczych w wyznaczonym terminie Komisja, Parlament Europejski lub grupa 10 państw członkowskich mogą skorzystać z procedury określonej w art. 7 TUE.

 

Celem procedury określonej w art. 7 TUE jest zapewnienie poszanowania przez wszystkie państwa członkowskie wspólnych wartości UE, w tym praworządności. Procedura ta zawiera dwie możliwości prawne służące temu celowi: mechanizm zapobiegawczy, który można uruchomić w przypadku „wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia” (art. 7 ust. 1 TUE), oraz mechanizm sankcji, który stosuje się, gdy ma miejsce „poważne i stałe naruszenie przez to państwo członkowskie” wartości unijnych, w tym praworządności (art. 7 ust. 2 i 3 TUE).

Działania Komisji podejmowane w sprawie praworządności w Polsce (opis)

 

Komisja uruchamia procedurę z art. 7 TUE przeciwko Polsce

W dniu 20 grudnia 2017 r. Komisja zaproponowała Radzie podjęcie przeciwko Polsce decyzji na podstawie art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej.

Rada Unii Europejskiej musi wysłuchać stanowiska Polski oraz uzyskać zgodę Parlamentu Europejskiego (na podstawie art. 354 TFUE Parlament Europejski stanowi większością dwóch trzecich oddanych głosów, reprezentujących większość wchodzących w jego skład członków), zanim przyjmie decyzję w sprawie stwierdzenia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia zasady praworządności, stanowiąc większością czterech piątych głosów (22 z 27 państw członkowskich uprawnionych do głosowania na podstawie art. 354 TFUE). W trybie tej samej procedury głosowania Rada może również skierować do Polski zalecenia.

Do tej pory w Radzie Unii Europejskiej odbyły się w 2018 r. 3 wysłuchania publiczne Rzeczpospolitej Polskiej. Przedstawiciele państw członkowskich zgromadzeni w Radzie zadawali pytania przedstawicielom polskiej delegacji. Dotychczas nie przeprowadzono głosowania w Radzie Unii Europejskiej w celu stwierdzenia istnienia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2 TUE. 

Należy wskazać, że 12 września 2018 r. Parlament Europejski uruchomił procedurę z art. 7 przeciwko Węgrom.

Uzasadniony wniosek na podstawie art. 7 ust. 1 TUE dotyczący decyzji Rady

 

Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie Polski

W dniu 1 marca 2018 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję dotyczącą Polski. Rezolucja jest poparciem dla działań Komisji Europejskiej, która w grudniu rozpoczęła pierwszy etap procedury dotyczącej uruchomienia artykułu art. 7 TUE. Głosowało 617 europosłów: 422 było za, 147 przeciw, a 48 wstrzymało się od głosu.

Parlament Europejski,

–  uwzględniając uzasadniony wniosek Komisji z dnia 20 grudnia 2017 r., złożony zgodnie z art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej, w sprawie praworządności w Polsce: wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie stwierdzenia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Rzeczpospolitą Polską zasady praworządności,

–  uwzględniając zalecenie Komisji z dnia 20 grudnia 2017 r. w sprawie praworządności w Polsce uzupełniające zalecenia Komisji (UE) 2016/1374, (UE) 2017/146 i (UE) 2017/1520,

–  uwzględniając decyzję Komisji o wniesieniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na mocy art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – 2017/2219 – Polska – Naruszenie prawa Unii przez ustawę zmieniającą prawo o ustroju sądów powszechnych,

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 listopada 2017 r. w sprawie sytuacji w zakresie praworządności i demokracji w Polsce oraz wcześniejsze rezolucje na ten temat,

–  uwzględniając art. 123 ust. 2 Regulaminu,

A.  mając na uwadze, że w rezolucji z dnia 15 listopada 2017 r. w sprawie sytuacji w zakresie praworządności i demokracji w Polsce stwierdza się, iż obecna sytuacja w Polsce niesie wyraźne ryzyko poważnego naruszenia wartości, o których mowa w art. 2 Traktatu o UE;

1.  z zadowoleniem przyjmuje decyzję Komisji z dnia 20 grudnia 2017 r. o zastosowaniu art. 7 ust. 1 TUE w związku z sytuacją w Polsce i popiera apel Komisji do polskich władz o rozwiązanie tych problemów; 

2.  wzywa Radę do podjęcia szybkich działań zgodnie z przepisami art. 7 ust. 1 TUE;

3.   wzywa Komisję i Radę, by regularnie udzielały Parlamentowi kompletnych informacji o dokonywanych postępach i działaniach podejmowanych na każdym etapie procedury;

4.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Komisji i Radzie, prezydentowi, rządowi i parlamentowi Polski, jak również rządom i parlamentom państw członkowskich, Radzie Europy oraz Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).

Tekst na stronie Parlamentu Europejskiego

 

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2019 r. w sprawie III PO 7/18.

W dniu 5 grudnia 2019 r. Sąd Najwyższy wydał wyrok w pierwszej z trzech spraw, w których przedstawiono Trybunałowi Sprawiedliwości UE pytania prejudycjalne dotyczące niezależności Izby Dyscyplinarnej SN i Krajowej Rady Sądownictwa.

Ustne motywy rozstrzygnięcia, które sąd wygłosił na sali rozpraw, sprowadzają się do następujących ośmiu tez:

1) Wykładnia zawarta w wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 19 listopada 2019 r. wiąże każdy sąd w Polsce, a także każdy organ władzy państwowej.

2) Wyrok TSUE wyznacza jednoznaczny i precyzyjny standard oceny niezawisłości i bezstronności sądu, jaki obowiązuje we wszystkich krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce.

3) Każdy sąd w Polsce, w tym Sąd Najwyższy, ma obowiązek z urzędu badać czy standard przewidziany w wyroku TSUE jest zapewniony w rozpoznawanej sprawie.

4) Wykonując ten obowiązek Sąd Najwyższy stwierdził, że Krajowa Rada Sądownictwa w obecnym składzie nie jest organem bezstronnym i niezawisłym od władzy ustawodawczej i wykonawczej.

5) Sąd Najwyższy uznaje, że Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego nie jest sądem w rozumieniu prawa Unii Europejskiej, a przez to nie jest sądem w rozumieniu prawa krajowego.

6) Polska, przystępując do Unii Europejskiej, zgodziła się na zasadę pierwszeństwa prawa unijnego nad prawem krajowym (co zostało przypomniane w pkt 157 wyroku TSUE).

7) Prymat prawa Unii skutkuje tym, że każdy organ państwa członkowskiego ma obowiązek zapewnić pełną skuteczność norm prawa Unii (pkt 158 wyroku TSUE), aż do pomijania niezgodnych przepisów prawa krajowego (pkt 160).

8) Dlatego Sąd Najwyższy z pominięciem Izby Dyscyplinarnej rozpoznał merytorycznie sprawę powoda.

Pełne uzasadnienie wyroku wraz transmisją video zostało umieszczone na stronie internetowej SN pod tym linkiem.

 

projekt dotyczy uporządkowania zagadnień ustrojowych związanych ze statusem sędziego Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, wojskowych oraz administracyjnych, a także organów samorządu sędziowskiego oraz organów sądów w tym m.in.: zmiany kształtu osobowego kolegium sądów, wprowadzenia definicji sędziego, zasady zakazu badania legalności powołania sędziego przez Prezydenta RP, odejście od przedstawicielskiego modelu samorządu sędziowskiego, usprawnienie procedury nominacyjnej sędziów, dostosowanie przepisów regulujących delegacje sędziów przez prezesów sądów apelacyjnych do zasady losowego przydziału spraw i zasady niezmienności składu sędziowskiego.

 

W dniu 15 stycznia 2020 r. w Parlamencie Europejskim odbyła się debata na temat praworządności w Polsce. Zapis debaty i poszczególne wypowiedzi znajdują się pod tym linkiem.