Obywatelstwo UE

 

Zadania kontrolne Unit 10

 

Kazus 3 - Karta Praw Podstawowych

 

Fragmenty z podręcznika:

Obywatelstwo UE: s. 155 - 180

 

Obywatelstwo UE: s. 371 - 379

Zasada niedyskryminacji: s. 406

Zasada demokracji: s. 153-158

 

Orzeczenia:

C-249/11 Christo Bjankov

C-34/09 Gerardo Ruiz Zambrano

C-208/09 Ilonka Sayn-Wittgenstein

Przepisy Traktatów:

TUE - art. 9-12

TFUE - art. 18-24, 157, 227, 228

 

 

Artykuł 18 TFUE

(dawny art. 12 TWE)

W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.

Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, mogą przyjąć wszelkie przepisy w celu zakazania takiej dyskryminacji.

 

Artykuł 20 TFUE

1. Ustanawia się obywatelstwo Unii. Obywatelem Unii jest każda osoba mająca obywatelstwo Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego, nie zastępując go jednak.

2. Obywatele Unii korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym w Traktatach. Mają między innymi prawo do:

a) swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich;

b) głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych w Państwie Członkowskim, w którym mają miejsce zamieszkania, na takich samych warunkach jak obywatele tego Państwa;

c) korzystania na terytorium państwa trzeciego, w którym Państwo Członkowskie, którego są obywatelami, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych Państw Członkowskich, na takich samych warunkach jak obywatele tego Państwa;

d) kierowania petycji do Parlamentu Europejskiego, odwoływania się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz zwracania się do instytucji i organów doradczych Unii w jednym z języków Traktatów oraz otrzymywania odpowiedzi w tym samym języku.

Prawa te są wykonywane na warunkach i w granicach określonych przez Traktaty i środki przyjęte w ich zastosowaniu.

 

Artykuł 21 TFUE

(dawny artykuł 18 TWE)

1. Każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich, z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków ustanowionych w Traktatach i w środkach przyjętych w celu ich wykonania.

 

Artykuł 22 TFUE

1. Każdy obywatel Unii mający miejsce zamieszkania w Państwie Członkowskim, którego nie jest obywatelem, ma prawo głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych w Państwie Członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, na takich samych zasadach jak obywatele tego Państwa. Prawo to jest wykonywane z zastrzeżeniem szczegółowych warunków ustalonych przez Radę, stanowiącą jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim; warunki te mogą przewidywać odstępstwa, jeśli uzasadniają to specyficzne problemy Państwa Członkowskiego.

2. Bez uszczerbku dla postanowień artykułu 223 ustęp 1 i przepisów przyjętych w celu jego wykonania, każdy obywatel Unii mający miejsce zamieszkania w Państwie Członkowskim, którego nie jest obywatelem, ma prawo głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Państwie Członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, na takich samych zasadach jak obywatele tego państwa. Prawo to jest wykonywane z zastrzeżeniem szczegółowych warunków ustalonych przez Radę, stanowiącą jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim; warunki te mogą przewidywać odstępstwa, jeśli uzasadniają to specyficzne problemy Państwa Członkowskiego.

 

Artykuł 23 TFUE

Każdy obywatel Unii korzysta na terytorium państwa trzeciego, gdzie Państwo Członkowskie, którego jest obywatelem, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych Państw Członkowskich na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa. Państwa Członkowskie przyjmują niezbędne przepisy i podejmują rokowania międzynarodowe wymagane do zapewnienia tej ochrony.

 

Artykuł 24 TFUE

Parlament Europejski i Rada, stanowiąc w drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, przyjmują przepisy dotyczące procedur i warunków wymaganych do przedstawienia inicjatywy obywatelskiej w rozumieniu artykułu 11 Traktatu o Unii Europejskiej, w tym minimalnej liczby Państw Członkowskich, z których muszą pochodzić obywatele, którzy występują z taką inicjatywą.

Każdy obywatel Unii ma prawo petycji do Parlamentu Europejskiego, zgodnie z postanowieniami artykułu 227.

Każdy obywatel Unii może zwracać się do Rzecznika Praw Obywatelskich, ustanowionego zgodnie z postanowieniami artykułu 228.

Każdy obywatel Unii może zwracać się pisemnie do każdej instytucji lub organu określonego w niniejszym artykule lub w artykule 13 Traktatu o Unii Europejskiej w jednym z języków wskazanych w artykule 55 ustęp 1 tego Traktatu oraz otrzymywać odpowiedź w tym samym języku.

 

Artykuł 227 TFUE

Wszyscy obywatele Unii, jak również wszystkie osoby fizyczne lub prawne mające miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim, mają prawo kierowania, indywidualnie lub wspólnie z innymi obywatelami lub osobami, petycji do Parlamentu Europejskiego w sprawach objętych zakresem działalności Unii, które dotyczą ich bezpośrednio.

 

Artykuł 228 TFUE

1. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich, wybierany przez Parlament Europejski, jest uprawniony do przyjmowania od każdego obywatela Unii lub każdej osoby fizycznej bądź prawnej mającej miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim skarg, które dotyczą przypadków niewłaściwego administrowania w działaniach instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii, z wyłączeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykonującego swoje funkcje sądowe. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich bada te skargi i sporządza sprawozdanie na ich temat.

Zgodnie ze swoimi zadaniami Rzecznik Praw Obywatelskich przeprowadza dochodzenia, które uważa za uzasadnione, bądź z inicjatywy własnej, bądź na podstawie skarg przedstawionych mu bezpośrednio lub za pośrednictwem członka Parlamentu Europejskiego, chyba że podnoszone fakty są lub były przedmiotem postępowania sądowego. Gdy Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdzi przypadek niewłaściwego administrowania, przekazuje sprawę do danej instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej, która ma trzy miesiące, aby poinformować go o swoim stanowisku. Następnie Rzecznik Praw Obywatelskich przesyła sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i danej instytucji, organowi lub jednostce organizacyjnej. Osoba, która złożyła skargę, jest informowana o wyniku dochodzenia.

Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawia Parlamentowi Europejskiemu roczne sprawozdanie z wyników swoich dochodzeń.

2. Rzecznik Praw Obywatelskich jest wybierany po każdych wyborach do Parlamentu Europejskiego na okres jego kadencji. Może on być wybrany ponownie.

Rzecznik Praw Obywatelskich może zostać zdymisjonowany przez Trybunał Sprawiedliwości na żądanie Parlamentu Europejskiego, jeżeli nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji lub jeżeli dopuścił się poważnego uchybienia.

3. Rzecznik Praw Obywatelskich jest w pełni niezależny w wykonywaniu swej funkcji. W wykonywaniu tej funkcji nie zwraca się o instrukcje ani ich nie przyjmuje od żadnego rządu ani od żadnej instytucji, organu ani jednostki organizacyjnej. Podczas trwania swej kadencji Rzecznik Praw Obywatelskich nie może wykonywać żadnej innej zarobkowej lub niezarobkowej działalności zawodowej.

4. Parlament Europejski, stanowiąc w drodze rozporządzeń z własnej inicjatywy zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą, po zasięgnięciu opinii Komisji i za zgodą Rady, określa status i ogólne warunki pełnienia funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich.

 

Artykuł 9 TUE

We wszystkich swoich działaniach Unia przestrzega zasady równości swoich obywateli, którzy są traktowani z jednakową uwagą przez jej instytucje, organy i jednostki organizacyjne. Obywatelem Unii jest każda osoba mająca obywatelstwo Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego i nie zastępuje go.

 

Artykuł 10 TUE

1. Podstawą funkcjonowania Unii jest demokracja przedstawicielska.

2. Obywatele są bezpośrednio reprezentowani na poziomie Unii w Parlamencie Europejskim.

Państwa Członkowskie są reprezentowane w Radzie Europejskiej przez swoich szefów państw lub rządów, a w Radzie przez swoje rządy; szefowie państw lub rządów i rządy odpowiadają demokratycznie przed parlamentami narodowymi albo przed swoimi obywatelami.

3. Każdy obywatel ma prawo uczestniczyć w życiu demokratycznym Unii. Decyzje są podejmowane w sposób jak najbardziej otwarty i zbliżony do obywatela.

4. Partie polityczne na poziomie europejskim przyczyniają się do kształtowania europejskiej świadomości politycznej i wyrażania woli obywateli Unii.

 

Artykuł 11 TUE

1. Za pomocą odpowiednich środków instytucje umożliwiają obywatelom i stowarzyszeniom przedstawicielskim wypowiadanie się i publiczną wymianę poglądów we wszystkich dziedzinach działania Unii.

2. Instytucje utrzymują otwarty, przejrzysty i regularny dialog ze stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim.

3. Komisja Europejska prowadzi szerokie konsultacje z zainteresowanymi stronami w celu zapewnienia spójności i przejrzystości działań Unii.

4. Obywatele Unii w liczbie nie mniejszej niż milion, mający obywatelstwo znacznej liczby Państw Członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej o przedłożenie, w ramach jej uprawnień, odpowiedniego wniosku w sprawach, w odniesieniu do których, zdaniem obywateli, stosowanie Traktatów wymaga aktu prawnego Unii.

Procedury i warunki wymagane w celu przedstawienia takiej inicjatywy określane są zgodnie z artykułem 24 akapit pierwszy Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

 

Artykuł 12 TUE

Parlamenty narodowe aktywnie przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania Unii:

a) otrzymując od instytucji Unii informacje oraz projekty aktów ustawodawczych Unii zgodnie z Protokołem w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej;

b) czuwając nad poszanowaniem zasady pomocniczości zgodnie z procedurami przewidzianymi w Protokole w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności;

c) uczestnicząc, w ramach przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w mechanizmach oceniających wykonanie polityk Unii w tej dziedzinie, zgodnie z artykułem 70 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, oraz włączając się w polityczną kontrolę Europolu i ocenę działalności Eurojustu, zgodnie z artykułami 88 i 85 tego Traktatu;

d) uczestnicząc w procedurach zmiany Traktatów, zgodnie z artykułem 48 niniejszego Traktatu;

e) otrzymując informacje na temat wniosków o przystąpienie do Unii, zgodnie z artykułem 49 niniejszego Traktatu;

f) uczestnicząc we współpracy międzyparlamentarnej między parlamentami narodowymi i z Parlamentem Europejskim, zgodnie z Protokołem w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej.

 

Artykuł 157

(dawny artykuł 141 TWE)

1. Każde Państwo Członkowskie zapewnia stosowanie zasady równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości.

2. Do celów niniejszego artykułu przez wynagrodzenie rozumie się zwykłą podstawową lub minimalną płacę albo uposażenie oraz wszystkie inne korzyści w gotówce lub w naturze, otrzymywane przez pracownika bezpośrednio lub pośrednio, z racji zatrudnienia, od pracodawcy.

Równość wynagrodzenia bez dyskryminacji ze względu na płeć oznacza, że:

a) wynagrodzenie przyznane za taką samą pracę na akord jest określane na podstawie takiej samej jednostki miary;

b) wynagrodzenie za pracę na czas jest takie samo na tym samym stanowisku.

 

Obywatelstwo Unii - definicja

Status obywatela Unii przysługuje wszystkim obywatelom państw członkowskich, bez względu na to czy posiadają obywatelstwo więcej niż jednego państwa, w tym także państwa trzeciego. Uzyskanie statusu obywatela UE może nastąpić jedynie wraz z nabyciem przez jednostkę obywatelstwa państwa członkowskiego, zgodnie z zasadami przewidzianymi przez prawo tego państwa. Również utrata statusu obywatela UE związana jest tylko i wyłącznie z utratą statusu obywatela państwa członkowskiego. Jest to prawo akcesoryjne – związane z obywatelstwem państwa członkowskiego, ale tego obywatelstwa nie zastępuje. 

TS w orzeczeniu z dnia 7 lipca 1992 r. w sprawie C-369/90 Micheletti stwierdził, iż „określenie warunków nabycia i utraty obywatelstwa UE jest wyłączną kompetencją państwa członkowskiego, jednakże niedopuszczalne są regulacje skutkujące ograniczeniem uprawnień, wynikających z Traktatu”. W podanej sprawie władze hiszpańskie odmówiły Panu Micheletti posiadającemu obywatelstwo włoskie i argentyńskie możliwości skorzystania ze swobody zakładania przedsiębiorstw.

Podobnie TS wypowiedział się w sprawie z 19 października 2004 r. C-200/02 Kunqian Catherine Zhu and Man Lavette Chen v Secretary of State for the Home Department. „Określenie warunków nabycia lub utraty obywatelstwa należy, zgodnie z prawem międzynarodowym, do kompetencji każdego Państwa Członkowskiego, która musi być wykonywana z poszanowaniem prawa wspólnotowego. Jednakże, do Państwa Członkowskiego nie należy ograniczanie skutków przyznania obywatelstwa innego Państwa Członkowskiego poprzez postawienie dodatkowego warunku uznania tego obywatelstwa dla celów korzystania z podstawowych swobód ustanowionych w Traktacie”.

W sprawie tej obywatelka chińska M. N. Chen będąc w około sześciomiesięcznej ciąży, w maju 2000 r. wjechała na terytorium Zjednoczonego Królestwa w celu urodzenia dziecka. W lipcu tego samego roku udała się do Belfastu, gdzie dnia 16 września urodziła się Catherine. Zgodnie ustawy o irlandzkiej narodowości i obywatelstwie Irlandia umożliwia każdej osobie urodzonej na wyspie Irlandii nabycie obywatelstwa irlandzkiego. Zgodnie z ust. 3 tego artykułu, osoba urodzona na wyspie Irlandii jest z urodzenia obywatelem irlandzkim, jeżeli nie nabyła obywatelstwa innego państwa. Stosownie do tego przepisu we wrześniu 2000 r. Catherine otrzymała paszport irlandzki. Ze sprawy wynika, iż pobyt na wyspie Irlandii miał na celu umożliwienie mającemu się narodzić dziecku nabycia obywatelstwa irlandzkiego i w konsekwencji uzyskanie przez matkę prawa do pozostania wraz z dzieckiem na terytorium Zjednoczonego Królestwa. W związku z powyższym, Zjednoczone Królestwo odmówiło zezwolenia na długotrwały pobyt Catherine i jej matce. TS stwierdził, iż art. 18 TWE oraz dyrektywa 90/364 przyznają prawo pobytu na czas nieograniczony w przyjmującym Państwie Członkowskim małoletniemu obywatelowi innego Państwa Członkowskiego w wieku dziecięcym, i te same przepisy umożliwiają rodzicom sprawującym opiekę nad tym obywatelem przebywanie wraz z nim w przyjmującym Państwie Członkowskim.

ZAKAZ DYSKRYMINACJI

• Dyskryminacja bezpośrednia: występuje w przypadku, gdy daną osobę traktuje się mniej przychylnie, niż traktuje się, traktowano lub traktowano by inną osobę w porównywalnej sytuacji.
• Dyskryminacja pośrednia: ma miejsce w przypadku, gdy z pozoru neutralny przepis, kryterium lub praktyka może doprowadzić do szczególnie niekorzystnej sytuacji dla innych osób, chyba że taki przepis, kryterium lub praktyka są obiektywnie uzasadnione słusznym celem, a środki mające służyć jego osiągnięciu są właściwe i konieczne.

 

1. Podstawową regułą jest zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo wyrażony w art. 18 TFUE (dawny art. 12 TWE). Stanowi on, że "W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową". Obywatel UE legalnie przebywający na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego, może powoływać się na art. 18 TFUE we wszystkich przypadkach należących do zakresu przedmiotowego prawa unijnego.

Istotne jest w tym względzie orzeczenie w sprawie C-85/96 Martinez Sala, gdzie TS stwierdził, iż obywatel państwa członkowskiego legalnie przebywający na terytorium innego państwa członkowskiego jest objęty zakresem podmiotowym przepisów Traktatu dotyczących obywatelstwa UE. Art. 21 ust. 1 TFUE wiąże z obywatelstwem UE prawa i obowiązki określone w Traktacie, w tym wynikające z art. 18 TFUE prawo do bycia niedyskryminowanym w sytuacjach należących ratione materiae do zakresu stosowania Traktatu. Obywatel UE legalnie przebywający na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego, może powoływać się na art. 18 TFUE we wszystkich przypadkach należących do zakresu przedmiotowego prawa wspólnotowego.

 W sprawie C-184/99 Rudy Grzelczyk  TS stwierdził, iż obywatelstwo UE jest statusem obywateli państw członkowskich o fundamentalnym znaczeniu i gwarantuje im by w takich samych sytuacjach byli jednakowo traktowanie, bez względu na obywatelstwo. Obywatel UE legalnie przebywający na terenie państwa przyjmującego może powoływać się na art. 18 TFUE we wszystkich sytuacjach, które mieszczą się w zakresie przedmiotowym stosowania prawa UE. Takie sytuacje obejmują w szczególności wykonywanie podstawowych wolności zagwarantowanych przez Traktat i tych dotyczących wykonywania prawa do poruszania się i pobytu w innym państwie członkowskim.

W orzeczeniu z 24 listopada 1998 w sprawie C-274/96 Postępowanie karne p. H. Bikel i U. Franz (Bickel) dotyczącym możliwości użycia języka ojczystego przez obywateli austriackich w postępowaniu karnym toczącym się w niemieckojęzycznej prowincji włoskiej Bolzano. TS stwierdził, iż w świetle art. 21 TFUE zakres zastosowania Traktatu obejmuje wszystkie sytuacje, w których obywatel UE korzysta z prawa do swobodnego poruszania się i przebywania na terytorium innego państwa członkowskiego. Jeżeli przepisy prawa krajowego przyznają mieszkańcom określonego regionu prawo do prowadzenia postępowania karnego przeciwko nim w języku innym niż język urzędowy, to zgodnie z zasadą niedyskryminacji zawartą w art. 18 TFUE należy stosować te same przepisy w sprawach obywateli innych państw członkowskich, posługujących się tym samym językiem.

Istotne jest orzeczenie z dnia 7 września 2004r. w sprawie C‑456/02 Michel Trojani p. Centre public d'aide sociale de Bruxelles. Sprawa dotyczyła obywatela francuskiego przebywającego w Belgii, Pana Trojani, wykonującego pracę zarobkową o minimalnym wymiarze godzin w ramach programu reintegracji społecznej i ubiegającego się o „minimex” – zapomogę pieniężną od władz belgijskich. Pytanie sądu krajowego brzmiało czy w przypadku nieuznania przez sąd krajowy, iż pan Trojani jest pracownikiem w myśl art. 45 TFUE, może mu przysługiwać prawo pobytu w przyjmującym państwie członkowskim na samej tylko podstawie bycia obywatelem UE, korzystając bezpośrednio z art. 21 TFUE?

TS stwierdził, iż obywatel UE, któremu nie przysługuje w państwie przyjmującym prawo pobytu na podstawie art. 45, art. 49 i art. 56 TFUE może jedynie z racji bycia obywatelem Unii korzystać z prawa pobytu w tym państwie bezpośrednio na podstawie art. 21 TFUE. Wykonywanie tego prawa podlega ograniczeniom i warunkom, przewidzianym w tym postanowieniu, jednak właściwe władze powinny czuwać, aby stosowanie tych ograniczeń i warunków przebiegało z poszanowaniem prawa wspólnotowego, w szczególności zasady proporcjonalności. Jednakże, gdy zostanie wykazane, że osoba znajdująca się w takiej sytuacji jak Pan Trojani, posiada zezwolenie na pobyt, osoba ta może powołać się na art. 18 TFUE w celu przyznania jej świadczenia z pomocy społecznej, takiego jak minimex.

Wyrok Trybunału  z dnia 15 marca 2005 r. C-290/03 Dany Bidar przeciwko London Borough of Ealing oraz Secretary of State for Education and Skills. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TS obywatel Unii, który legalnie zamieszkuje na terytorium przyjmującego Państwa Członkowskiego może powołać się na art. 18 TFUE we wszystkich sytuacjach, które ratione materiae pozostają we właściwości prawa UE. Należą do nich sytuacje będące konsekwencją korzystania z podstawowych swobód zagwarantowanych przez Traktat, a także z zagwarantowanej przez art. 21 TWE swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich. W kwestii świadczeń z pomocy społecznej Trybunał orzekł, że obywatel Unii, który nie jest czynny zawodowo, może powołać się na art. 18 akapit 1 TFUE, jeśli przebywał w sposób legalny w przyjmującym państwie członkowskim przez pewien okres.Student, który przenosi się do innego Państwa Członkowskiego w celu rozpoczęcia tam studiów, może skorzystać z prawa pobytu na podstawie 21 TFUE i przepisów dyrektywy Rady 93/96/EWG z 29.10.1993 r. w sprawie prawa pobytu dla studentów, jeśli spełnia przesłanki ustanowione w jej art. 1, odnoszące się do posiadania dostatecznych środków i ubezpieczenia zdrowotnego oraz do wpisania na listę studentów w jednostce edukacyjnej. Sytuacja studenta przebywającego legalnie w innym Państwie Członkowskim jest objęta zakresem stosowania przepisu art. 18 akapit 1 TFUE w kontekście możliwości uzyskania stypendium na pokrycie kosztów utrzymania.

Jednakże w opinii TS z przepisu art. 3 dyrektywy Rady 93/96 nie wynika obowiązek wypłaty przez przyjmujące Państwo Członkowskie stypendiów pokrywających koszty utrzymania na rzecz studentów korzystających z prawa pobytu. Trybunał podkreślił, iż Państwo Członkowskie ma prawo nie przyznawania pomocy przeznaczonej na pokrycie kosztów utrzymania takim studentom, którzy nie wykażą określonego stopnia zintegrowania ze społeczeństwem tego państwa. Zdaniem TS warunek zamieszkiwania w sposób nieprzerwany przez okres pięciu lat, wynikający z przepisów holenderskich nie może zostać uznany za zbyt uciążliwy. Powyższy wymóg – w opinii TS – jest proporcjonalny do celu, do którego zmierza prawo krajowe.

 

2. Zakaz dyskryminacji obywateli Unii w zakresie podstawowych swobód:

• transgraniczność– powołane przepisy nie mogą być stosowane w sytuacjach wyłącznie krajowych (czysto wewnętrznych).
• zakazana jest dyskryminacja bezpośrednia jak i pośrednia
• dopuszczalna jest dyskryminacja odwrotna tzn. obywatele danego państwa członkowskiego mogą znaleźć się w gorszej sytuacji niż obywatele innych państw członkowskich

a) zakaz dyskryminacji w swobodnym przepływie towarów (art. 34, 35 i 110 TFUE)

b) zakaz dyskryminacji obywateli UE w zakresie swobodnego przepływu pracowników (art. 45 TFUE)

c) zakaz dyskryminacji obywateli UE w zakresie swobody świadczenia usług (art. 56 TFUE)

d) zakaz dyskryminacji obywateli UE w zakresie swobody prowadzenia działalności gospodarczej (art. 49 TFUE)

 

3. Zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Art. 19 TFUE (dawny art. 13 TWE) upoważnił, Radę stanowiącą jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, do podjęcia środków niezbędnych w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

 Doprowadziło to do jednomyślnego przyjęcia przez państwa członkowskie dyrektywy 2004/43/WE (wprowadzająca w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne) i dyrektywy 2000/78/WE (ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy).

 

4. Zakaz dyskryminacji kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu

Zgodnie z art. 157 TFUE każde Państwo Członkowskie zapewnia stosowanie zasady równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę tej samej wartości. Przez wynagrodzenie rozumie się zwykłą podstawową lub minimalną płacę albo uposażenie oraz wszystkie inne korzyści w gotówce lub w naturze, otrzymywane przez pracownika bezpośrednio lub pośrednio, z racji zatrudnienia, od pracodawcy.

Równość wynagrodzenia bez dyskryminacji ze względu na płeć oznacza, że:

a)   wynagrodzenie przyznane za taką samą pracę na akord jest określane na podstawie takiej samej jednostki miary;

b)   wynagrodzenie za pracę na czas jest takie samo na tym samym stanowisku.

W celu zapewnienia pełnej równości między mężczyznami i kobietami w życiu zawodowym zasada równości traktowania nie stanowi przeszkody dla Państwa Członkowskiego w utrzymaniu lub przyjmowaniu środków przewidujących specyficzne korzyści, zmierzające do ułatwienia wykonywania działalności zawodowej przez osoby płci niedostatecznie reprezentowanej bądź zapobiegania niekorzystnym sytuacjom w karierze zawodowej i ich kompensowania.

Przepis ten jest bezpośrednio skuteczny i może być powoływany w relacjach horyzontalnych w sytuacjach czysto wewnętrznych (element transgraniczny nie jest wymagany).

 Wyrok TS z dnia 8 kwietnia 1976 r. 43/75 Defrenne v. Sabena

„Na zasadę równości wynagrodzeń można powoływać się przed sądami krajowymi, które zobowiązane są chronić uprawnienia podmiotów prawa wynikające z tego postanowienia, szczególnie w przypadku dyskryminacji mającej źródło bezpośrednio w przepisach prawa lub układach zbiorowych pracy, a także w przypadku nierównego wynagradzania kobiet i mężczyzn za taką samą pracę wykonywaną w tym samym zakładzie lub jednostce organizacyjnej, publicznej lub prywatnej”.

 

5. Zakaz dyskryminacji w Karcie Praw Podstawowych

 

Artykuł 20

Równość wobec prawa

Każdy jest równy wobec prawa.

 

Artykuł 21

Niedyskryminacja

Zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub światopogląd, opinie polityczne lub wszelkie inne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

W zakresie zastosowania Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i bez uszczerbku dla jej postanowień szczególnych, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.

 

Artykuł 22

Zróżnicowanie kulturalne, religijne i językowe

Unia szanuje zróżnicowanie kulturalne, religijne i językowe.

 

Artykuł 23

Równość mężczyzn i kobiet

Należy zapewnić równość mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym w sprawach zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia.

Zasada równości nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu środków zapewniających specyficzne korzyści dla osób płci niedostatecznie reprezentowanej.