Źródła prawa UE. Procedury stanowienia prawa
Fragmenty z podręcznika:
Pojęcie i źródła prawa UE s. 227 - 271
Tworzenie prawa UE s. 273-310
Pojęcie prawa UE i jego źródła: s. 263-265
Prawo pierwotne i umowy międzynarodowe: s. 265 - 275
Prawo wtórne i inne akty: s. 275-289
Procedury stanowienia prawa pierwotnego: s. 291-309
Procedury stanowienia prawa pochodnego: s. 310-327
Przepisy Traktatów:
TUE - 6, 48
TFUE - 288, 289, 290, 291, 292, 294
Prawo wtórne. Podział ze względu na formę aktów przyjmowanych przez instytucje i organy UE (art. 288 TFUE).
Prawo wtórne. Podział ze względu na procedurę przyjęcia aktów:
1) Akty ustawodawcze – akty przyjmowane w drodze zwykłej lub specjalnej procedury ustawodawczej (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) – art. 289 ust. 3 TFUE
Zwykła procedura ustawodawcza polega na przyjęciu rozporządzenia, dyrektywy lub decyzji wspólnie przez Parlament Europejski i Radę na wniosek Komisji. Procedurę tę określa artykuł 294 TFUE (art. 289 ust. 1 TFUE).
Specjalna procedura ustawodawcza - w szczególnych przypadkach przewidzianych w Traktatach przyjęcie rozporządzenia, dyrektywy lub decyzji przez Parlament Europejski z udziałem Rady lub przez Radę z udziałem Parlamentu Europejskiego stanowi specjalną procedurę ustawodawczą (art. 289 ust. 2 TFUE).
W szczególnych przypadkach przewidzianych w Traktatach akty ustawodawcze mogą być przyjmowane z inicjatywy grupy Państw Członkowskich lub PE, na zlecenie EBC lub na wniosek TS lub EBI (art. 289 ust. 4 TFUE).
2) Akty nieustawodawcze – wnioskowanie a contrario z art. 289 ust. 3 TFUE - są to akty, które nie są przyjmowane w drodze zwykłej lub specjalnej procedury ustawodawczej (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje).
A) Akty delegowane – art. 290 TFUE (przymiotnik „delegowane”)
upoważnienie do wydania aktu delegowanego znajduje się w akcie ustawodawczym; akty ustawodawcze wyraźnie określają cele, treść, zakres oraz czas obowiązywania przekazanych uprawnień;
instytucją uprawnioną do wydania aktu delegowanego jest Komisja;
akty delegowane są aktami o zasięgu ogólnym;
ich celem jest uzupełnienie lub zmiana niektórych, innych niż istotne, elementów aktu ustawodawczego;
warunki przekazania uprawnień są wyraźnie przewidziane w akcie ustawodawczym: PE lub Rada mogą zadecydować o odwołaniu przekazanych uprawnień; PE lub Rada nie wyrażą sprzeciwu w terminie przewidzianym przez akt ustawodawczy.
B) Akty wykonawcze – art. 291 TFUE (przymiotnik „wykonawcze”)
upoważnienie do wydania aktu wykonawczego znajduje się w prawnie wiążących aktach Unii (w rozporządzeniach, dyrektywach i decyzjach)
konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów Unii
uprawnienia wykonawcze posiada Komisja, a wyjątkowo Rada (w należycie uzasadnionych przypadkach oraz art. 24 i 26 TUE)
Podlegają kontroli w procedurze KOMITOLOGII.
Jest to tryb kontroli uprawnień wykonawczych Komisji dokonywany przez państwa członkowskie, określony w rozporządzeniu Parlamentu i Rady z 16 lutego 2011 r. nr 182/2011.
Kontrola jest dokonywana przez KOMITETY, w skład których wchodzą przedstawiciele państw członkowskich. Każdemu komitetowi przewodniczy przedstawiciel Komisji. Zadaniem Komitetów jest wydanie opinii dotyczącej projektu aktu wykonawczego.
Akty wykonawcze są kontrolowane w procedurze doradczej (Komisja w jak największym stopniu uwzględnia opinię komitetu) lub sprawdzającej (Komisja nie może przyjąć aktu wykonawczego w przypadku negatywnej opinii komitetu).
Najważniejsze założenia zwykłej procedury ustawodawczej – art. 294 TFUE
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje Komisji Europejskiej
Komisja przekazuje projekt Parlamentowi i Radzie UE
Projekt aktu jest uchwalany w trzech czytaniach
Akt nie może zostać uchwalony bez zgody Parlamentu Europejskiego i Rady
W przypadku braku porozumienia powołuje się komitet pojednawczy złożony z przedstawicieli Parlamentu i Rady
Jeżeli w terminie 6 tygodni od jego zwołania komitet pojednawczy nie zatwierdzi wspólnego projektu, proponowany akt uważa się za nieprzyjęty.
Jeżeli w terminie 6 tygodni komitet pojednawczy zatwierdzi wspólny projekt, Parlament Europejski i Rada dysponują terminem 6 tygodni od tego zatwierdzenia na przyjęcie danego aktu zgodnie z tym projektem. W przeciwnym razie proponowany akt uważa się za nieprzyjęty.
Zwykła procedura zmiany Traktatów (art. 48 ust. 2-5 TUE)
Inicjatywa przysługuje: państwom członkowskim, Parlamentowi Europejskiemu lub Komisji, którzy przedkładają projekt Radzie Unii Europejskiej.
Propozycje te mogą zmieniać zakres kompetencji Unii przyznanych jej w Traktatach przez państwa członkowskie (ograniczać lub rozszerzać zakres kompetencji).
Projekt zmian w Traktatach jest opracowywany przez:
KONWENT - złożony z przedstawicieli parlamentów narodowych, szefów państw lub rządów Państw Członkowskich, Parlamentu Europejskiego i Komisji
KONFERENCJĘ MIĘDZYRZĄDOWĄ – złożoną z przedstawicieli rządów Państw Członkowskich
Zmiany wchodzą w życie po ich ratyfikowaniu przez wszystkie Państwa Członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.
Jeżeli po upływie 2 lat od podpisania traktatu zmieniającego został on ratyfikowany przez 4/5 państw członkowskich i gdy jedno lub więcej państw napotkało trudności w postępowaniu ratyfikacyjnym, sprawę kieruje się do Rady Europejskiej.
Uproszczona procedura zmiany Traktatów (procedura kładki - art. 48 ust. 6 TUE)
Inicjatywa przysługuje: państwom członkowskim, Parlamentowi Europejskiemu lub Komisji.
Propozycja zmian może dotyczyć wyłącznie postanowień części III TFUE, dotyczących wewnętrznych polityk i działań Unii
Propozycje te mogą nie mogą zwiększać zakresu kompetencji Unii przyznanych jej w Traktatach przez państwa członkowskie.
Decyzję w sprawie zmiany Traktatów przyjmuje Rada Europejska stanowiąc jednomyślnie po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komisją (EBC w przypadkach zmian instytucjonalnych w dziedzinie pieniężnej).
Decyzja ta wchodzi w życie dopiero po jej zatwierdzeniu jej przez Państwa Członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.
Przykład: Decyzja Rady Europejskiej z dnia 25 marca 2011 r. 2011/199 w sprawie zmiany art. 136 TFUE. W wyroku K 33/12 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że ustawa z 11 maja 2012 r. o ratyfikacji decyzji Rady Europejskiej 2011/199/UE w odniesieniu do mechanizmu stabilności dla państw członkowskich, których walutą jest euro nie narusza art. 90 Konstytucji.
Uproszczona procedura zmiany Traktatów (procedura kładki - art. 48 ust. 7 TUE)
Rada Europejska może przyjąć decyzję upoważniającą Radę do stanowienia większością kwalifikowaną zamiast jednomyślnie, w procedurach przewidzianych w TFUE i tytule V TUE.
Rada Europejska może przyjąć decyzję zezwalającą na przyjęcie aktów ustawodawczych zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą zamiast ze specjalną procedurą ustawodawczą.
Rada Europejska podejmuje decyzję jednomyślnie za zgodą Parlamentu Europejskiego.
Wszelkie inicjatywy podejmowane przez Radę Europejską są przekazywane parlamentom narodowym. W przypadku gdy parlament narodowy notyfikuje swój sprzeciw w terminie 6 miesięcy od takiego przekazania, decyzja nie zostaje przyjęta.
W przypadku braku sprzeciwu Rada Europejska może przyjąć taką decyzję.
Materiały dodatkowe:
Wyrok TS w sprawie 294/83 Parti écologiste „Les Verts” p. PE
Wyrok TS w sprawie 34/73 Fratelli Variola
Decyzja Rady Europejskiej z dnia 25 marca 2011 r. nr 2011/199 w sprawie zmiany art. 136 TFUE
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 16 lutego 2011 r. nr 182/2011 ustanawiające przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję (KOMITOLOGIA)
Wyrok Trybunału z dnia 21 grudnia 2011 r. w sprawie sprawa C-366/10 Air Transport Association of America "zgodnie z art. 216 ust. 2 TFUE jeżeli umowy międzynarodowe są zawarte przez Unię, takie umowy są wiążące dla instytucji Unii i w konsekwencji mają one pierwszeństwo przed aktami Unii" (pkt 49-56)
Przykłady aktów prawnych UE:
Rozporządzenie - Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów
Implementacja - Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta
Zalecenie - Zalecenie Komisji Europejskiej z dnia 27 lipca 2016 r. w sprawie praworządności w Polsce
Opinia - Opinia Komisji Europejskiej z dnia 1 czerwca 2016 r. w sprawie praworządności w Polsce
Umowa stowarzyszeniowa - Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony sporządzony w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 r.